Τα τρένα

Η μεταφορά των εκτοπισμένων με τρένα από κάθε γωνιά της Ευρώπης προς τα στρατόπεδα ήταν η ραχοκοκαλιά της «Τελικής Λύσης» για τους Ναζί και μία ακόμη παγίδα θανάτου για τους εβραϊκούς πληθυσμούς. Ταυτόχρονα ήταν ένα οργανωτικό χάος για τους Γερμανούς, που απαιτούσε πολύπλοκο προγραμματισμό. Για παράδειγμα, στην Ολλανδία, το Βέλγιο και τη Γαλλία, οι Ναζί συγκέντρωναν τους Εβραίους στα μεγάλα στρατόπεδα του Βέστερμπορκ (Westebork), του Μέχελεν (Mechelen)) και του Ντρανσί (Drancy) με βασική προτεραιότητα να υπάρχουν αρκετοί κρατούμενοι σε αυτά ώστε να γεμίζουν τα τρένα κάθε εβδομάδα. Ωστόσο, στα κεντρικά σημεία αναχώρησης έφταναν και τα «ρωσικά τρένα», γεμάτα εργάτες από την Ανατολή που με τις μη τακτικές αφίξεις τους δυσχέραιναν τον… προγραμματισμό.

Εβραίοι που φορτώνονται σε τρένα στην πλατεία Umschlag (Ούμσλαγκ) της Βαρσοβίας. Πηγή: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Umschlagplatz_loading.jpg

Εβραίοι που φορτώνονται σε τρένα στην πλατεία Umschlag (Ούμσλαγκ) της Βαρσοβίας.
Πηγή: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Umschlagplatz_loading.jpg

Ο Οργανισμός Σιδηροδρόμων του Ράιχ πληρωνόταν για τις υπηρεσίες του. Βέβαια, τα περιουσιακά στοιχεία των θυμάτων αρκούσαν για τη χρηματοδότηση της μεταφοράς, ωστόσο μερικές φορές τα χρήματα δεν ήταν άμεσα διαθέσιμα, ενώ το γεγονός ότι τα τρένα διέσχιζαν πολλές και διαφορετικές χώρες με διαφορετικά νομίσματα προκαλούσε μία σειρά από λογιστικά προβλήματα.

Επιπλέον πρόβλημα ήταν η έλλειψη διαθέσιμων τρένων. Τον Ιανουάριο του 1943 γράφει ο Χίμλερ «[…] Βοηθήστε με, διαθέτοντάς μου περισσότερα τρένα». (Saul Friedlander, Η ναζιστική Γερμανία και οι Εβραίοι, Πόλις, Αθήνα  2013, σ. 205)

Όσο για τα θύματα… δεν προκαλούσαν ιδιαίτερα προβλήματα. Υπήρχαν αυτοκτονίες, απόπειρες απόδρασης αλλά στη διάρκεια του ταξιδιού δεν αναφέρονταν συμπλοκές ανάμεσα σε κρατούμενους και φρουρούς. Οι άνθρωποι ήταν αποσβολωμένοι από αυτό που τους συνέβαινε. Η ασφυξία ήταν η πιο συχνή αιτία θανάτου ενώ ο φρέσκος αέρας μπορούσε να γίνει αντικείμενο πάλης ανάμεσα στους μεταφερόμενους. Τα φορτηγά τρένα δεν διέθεταν αρκετά ανοίγματα για να μπαίνει καθαρός αέρας, ενώ το νερό δεν ήταν ποτέ αρκετό. Συνήθως υπήρχε ένα μικρό παραλληλόγραμμο στο πίσω ή στο μπροστά μέρος του βαγονιού. «[…] Ο κλειστός χώρος μύριζε ιδρώτα, ούρα και κόπρανα. Στον αέρα πλανιόταν και μια οσμή πανικού».