Η Υπόθεση Ντρέιφους
Χαρακτηριστικό παράδειγμα θεωρίας συνομωσίας και ανάλογης πρακτικής κατά τη δεκαετία του 1890 στη Γαλλία, ήταν η υπόθεση Ντρέιφους (Alfred Dreyfous), η οποία υπογράμμισε τις πολιτικές και κοινωνικές αντιθέσεις στη γαλλική κοινωνία. Στη διαμάχη εμπλέκονταν οι μοναρχικοί και οι δημοκρατικοί, η Καθολική Εκκλησία, ο στρατός, και ισχυρές αντισημιτικές ομάδες.
Ήταν η εποχή της Γ΄ Δημοκρατίας αλλά και των οικονομικών σκανδάλων (Παναμάς), που είχαν οδηγήσει σε απαξίωση του Κοινοβουλίου από τους Γάλλους και από το εργατικό μέτωπο, εκτός από τους συμμετέχοντες στο καθεστώς. Στον δε διεθνή χώρο, κατά τη δεκαετία του 1890 και μετά, η Γαλλία είχε αποκαταστήσει την παρουσία της σε αποικιακές επεκτάσεις εξισορροπώντας τη συντριπτική ήττα που είχε υποστεί από την Πρωσία το 1870. Εξακολουθούσε να διεκδικεί την Αλσατία και τη Λωραίνη, ενώ για να αντιμετωπίσει τους νέους κινδύνους της Γερμανίας, Αυστροουγγαρίας και της Ιταλίας και την αποξένωση με τη Μεγάλη Βρετανία, είχε οδηγηθεί σε μία μυστική συμμαχία με τον τσάρο της Ρωσίας, που όμως ελάχιστη ασφάλεια μπορούσε να της παρέχει. Ένας νέος πόλεμος φαινόταν πιθανός και σε αυτό το πλαίσιο ο γαλλικός λαός είχε περιβάλει το στρατό με μια ιδιαίτερη ιερότητα και ενδιαφερόταν για καθετί που συνέβαινε σε αυτόν και ειδικότερα σε ζητήματα προδοσίας. Αυτό ήταν το σκηνικό στο οποίο εκδηλώθηκε το σκάνδαλο Ντρέιφους και που τελικά σταδιακά επέφερε την εξυγίανση της γαλλικής πολιτικής.
Το διάσημο πολιτικό σκάνδαλο ξεκίνησε από έναν… κάδο απορριμμάτων, και συγκεκριμένα αυτόν του στρατιωτικού ακόλουθου της Γερμανικής πρεσβείας στο Παρίσι, Maximilian Von Schwartzkoppen, ο οποίος παρά τα συμφωνηθέντα μετά τη λήξη του Γαλλο-Πρωσικού πολέμου (1870-1871), για αποχή από απόπειρες δωροδοκίας Γάλλων αξιωματούχων, συνέχιζε την καταβολή πληρωμών προς κατασκόπους – κάτι που η Γαλλία γνώριζε και γι’ αυτόν το λόγο τον είχε υπό διακριτική παρακολούθηση. Σε ορισμένα από τα πεταμένα έγγραφα του Von Schwartzkoppen αναφερόταν ότι είχε βρει πληροφοριοδότη που θα του έφερνε ντοκουμέντα που μόλις εξέδωσε το γαλλικό Γραφείο Πολέμου.
Την εποχή εκείνη, ο νεαρός αξιωματικός του πυροβολικού Άλφρεντ Ντρέιφους υπηρετούσε στο Γενικό Επιτελείο. Τόσο οι συνεργάτες του όσο και οι ανώτεροί του αναγνώριζαν την αξιοσύνη του σε όλα τα επίπεδα – αν και δεν ήταν ιδιαίτερα δημοφιλής λόγω της κάπως υπεροπτικής συμπεριφοράς και της ελαφρά ξενικής προφοράς του. Μάλιστα είχε επιδείξει ιδιαίτερο πατριωτισμό και είχε επηρεαστεί από το κίνημα που απαιτούσε εκδίκηση από την Γερμανία. Όλα έδειχναν ότι επρόκειτο να έχει μια λαμπρή στρατιωτική καριέρα, ενώ η περιουσία του τού επέτρεπε να ζει με άνεση.
Ο κύριος λόγος που θεωρήθηκε ύποπτος για προδοσία φαίνεται να ήταν το αντισημιτικό αίσθημα της εποχής – γιατί ο νεαρός Ντρέιφους είχε και εβραϊκή καταγωγή. Ο νεαρός στρατιωτικός δήλωσε αθώος και μάλιστα προσέφερε τα κλειδιά του σπιτιού του για να ερευνηθεί, τη στιγμή της σύλληψής του. Παρότι στρατηγοί του γαλλικού στρατού εξακολουθούσαν να αμφιβάλλουν για την ενοχή του η διερεύνηση για την αλήθεια γινόταν ολοένα και δυσκολότερη ειδικά όταν ο Τύπος ανακάλυψε την υπόθεση. Οι εφημερίδες σύντομα έφεραν πηχυαίους τίτλους για τη μυστική σύλληψη στην υπόθεση κατασκοπείας, με πολλές να τονίζουν πρώτα απ’ όλα την εβραϊκή καταγωγή του κατηγορούμενου.
Ο Ντρέιφους οδηγήθηκε στο στρατοδικείο, όπου κεκλεισμένων των θυρών, καταδικάστηκε ομόφωνα και αφού παύτηκε τελετουργικά από το στρατιωτικό του αξίωμα, εξορίστηκε και φυλακίστηκε στο Νησί του Διαβόλου, στα ανοικτά των ακτών της Γαλλικής Γουιάνας, στη Νότια Αμερική σε αυστηρό περιορισμό και άθλιες συνθήκες.
Το 1896, ωστόσο, εντοπίστηκε ο αληθινός προδότης (Ferdinand Walsin Esterhazy) κάτι που η ηγεσία του γαλλικού στρατού προτίμησε να συγκαλύψει. Ο νεαρός αξιωματικός φορτώθηκε κι άλλες κατηγορίες βασισμένες σε κατασκευασμένα έγγραφα. Με τη δεύτερη δίκη ήρθε και δεύτερη καταδίκη για τον Άλφρεντ Ντρέιφους, ο οποίος όμως εξασφάλισε χάρη λίγο αργότερα, λόγω ελαφρυντικών.
Το Ανώτατο Ακυρωτικό Δικαστήριο της Γαλλίας ανέτρεψε τελικά την καταδίκη του Ντρέιφους το 1906. Η υπόθεση προκάλεσε διχασμό στη Γαλλία κατά τα 12 χρόνια που μεσολάβησαν από τη σύλληψη έως την αθώωση του Ντρέιφους, με πολλούς πολίτες και λογοτέχνες να λαμβάνουν θέση υπέρ του νεαρού λοχαγού, ζητώντας τον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων όπως τον επέβαλε η Γαλλική Επανάσταση.
Ο Theodor Herzl ηγέτης του πολιτικού σιωνισμού, έζησε την υπόθεση Ντρέιφους και υπήρξε μάρτυρας σκηνών όπου ο όχλος φώναζε «Θάνατος στους Εβραίους» στη Γαλλία, την πατρίδα της Γαλλικής Επανάστασης. Τότε αποφάσισε ότι υπήρχε μόνο μία λύση: η μαζική μετανάστευση των Εβραίων σε μια γη που θα μπορούσε να είναι δική τους…
Κινηματογραφικές και Λογοτεχνικές προτάσεις
[callout1Emile Zola [/callout1]
(Πηγή:https://tvxs.gr/news ανάκτηση 8/10/2014)
Το 1898 ο Emile Zola δημοσίευσε την διάσημη ανοιχτή επιστολή του «Κατηγορώ» προς τον Πρόεδρο της Γαλλικής Δημοκρατίας, στο πρωτοσέλιδο της «L’ Aurore». Με την επιστολή του, ο κορυφαίος Γάλλος λογοτέχνης κατηγορεί την ηγεσία του Στρατού για παρεμπόδιση της δικαιοσύνης και αντισημιτισμό. (Pierrard Pierre, 1998).
Roger Martin Du Gard, Ζαν Μπαρουά (μτφρ. Κωστής Σωχωρίτης), Εκδόσεις Πόλις, Αθήνα 2014.
Έχουν περάσει 101 χρόνια από τότε που εκδόθηκε το Ζαν Μπαρουά και 56 από τον θάνατο του συγγραφέα αλλά εξακολουθεί να παραμένει στον άτυπο κατάλογο με τα σημαντικότερα μυθιστορήματα του 20ού αιώνα, όπως και στα ριζοσπαστικότερα ως προς το ύφος και την ανάπτυξη του θέματος. Ένα βιβλίο τριαδικό, βασισμένο στην κριτική της θρησκείας, στην ανάπτυξη μιας υλιστικής φιλοσοφίας και σε ένα μείζον γεγονός που σημάδεψε την εποχή κι έφερε στο προσκήνιο το κρίσιμο ζήτημα της σημασίας και του ρόλου των διανοουμένων στην κοινωνία και την Ιστορία. Ήταν η υπόθεση Ντρέιφους.
(Πηγή: https://www.tovima.gr/books-ideas/article/?aid=610577, κείμενο Αναστάσης Βιστωνίτης)
Έτος: 1960
Πρεμιέρα: 3 Δεκεμβρίου 1960
Διάρκεια: 90′
Είδος: Ιστορική – Δικαστική
Εταιρία παραγωγής: Φίνος Φιλμ
Σκηνοθεσία: Ντίνος Κατσουρίδης
Σενάριο: Ντίνος Κατσουρίδης
Μουσική σύνθεση: Τάσος Μαστοράκης
Συγγραφέας: Μανώλης Σκουλούδης
Παραγωγός: Κλέαρχος Κονιτσιώτης
Ηθοποιοί: Βούλα Ζουμπουλάκη, Δημήτρης Μυράτ, Αλέκος Αλεξανδράκης, Βύρων Πάλλης, Θόδωρος Έξαρχος, Γιάννης Αργύρης, Λάμπρος Κωνσταντάρας , Γιώργος Νέζος, Αλίκη Γεωργούλη, Κλεό Σκουλούδη, Σπύρος Καλογήρου, Βάσος Ανδρονίδης, Σάσα Καζέλη, Βασίλης Μαυρομάτης, Νίκος Βανδώρος, Θάνος Γραμμένος, Γιώργος Τζιφός, Κώστας Θέμος, Λάμπρος Κοτσίρης, Νίκος Δενδρινός.
Σχόλια/Πλοκή: Γαλλία, αρχές του αιώνα. Το στρατιωτικό κατεστημένο, για πολιτικούς και μαζί φυλετικούς λόγους, με όργανο έναν φιλοχρήματο και γυναικά κατώτερο αξιωματικό, κατηγορεί για προδοσία τον Λοχαγό Αλφρέδο Ντρέιφους (Αλέκο Αλεξανδράκη), ότι δήθεν παρέδιδε μυστικά στους Γερμανούς. Μετά από μια δίκη, όπου κυριαρχούν η μισαλλοδοξία και η σκοπιμότητα, ο Ντρέιφους καταδικάζεται και φυλακίζεται. Μονάχα η βαθιά πίστη του Εμίλ Ζολά (Δημήτρη Μυράτ) στην αθωότητα του λοχαγού, και η μαχητικότητα του, θα χαρίσουν στον άδικα καταδικασμένο την ελευθερία του και την αποκατάσταση της τιμής του.
RetroDB: https://retrodb.gr/wiki/index.php/%CE…8E%CE%BF%CF%82
(Πηγή: https://www.retromaniax.gr/vb/showthread.php?20097-%C5%DF%EC%E1%E9-%C1%E8%FE%EF%F2-%281960%29 )
Trivia: Από το θεατρικό έργο του Μανώλη Σκουλούδη “Υπόθεση Ντρέιφους”. Η ταινία προβλήθηκε τη σεζόν 1960-1961 και έκοψε 22.999 εισιτήρια. Ήρθε στην 22η θέση σε 58 ταινίες.
Ταινία ντοκιμαντέρ: Όπως ένας Εβραίος στη Γαλλία. Από την υπόθεση Ντρέιφους στο Vichy (γαλλικά). Στο πλαίσιο των μορφωτικών προγραμμάτων του ιδρύματος memorial de la Shoah στο Παρίσι.
Film : Comme un Juif en France : de l’Affaire Dreyfous à Vichy, d’ Yves Jeuland [Documentaire, 2007, 80 mn]