Αφρική, Η μήτρα του πόνου
Η Αφρική, το μέρος απ’ όπου ξεκίνησε εδώ και χιλιάδες χρόνια ο άνθρωπος το μεγάλο του ταξίδι για να κατακτήσει τον κόσμο, είναι σήμερα μια ήπειρος συνώνυμη του ανθρώπινου πόνου. Προνομιακό πεδίο εφαρμογής κάθε είδους μορφής εκμετάλλευσης, η Αφρική αφέθηκε στην τύχη της όταν οι μεγάλες αποικιοκρατικές δυνάμεις, άρχισαν σταδιακά να την εγκαταλείπουν ρημαγμένη και αλλοτριωμένη. Μέχρι τότε ο επεκτατισμός του σύγχρονου κόσμου είχε απλωθεί στον αφρικανικό χώρο για να τον εκπολιτίσει και να τον συμπεριλάβει στα οικονομικά σύνορα που διευρύνονταν για να δημιουργήσουν νέες αγορές και πεδία απορρόφησης πόρων.
Όταν οι ιεραπόστολοι του πολιτισμού των αποικιακών μητροπόλεων αποχώρησαν, πολλές συνθήκες είχαν αλλάξει. Πολιτισμικές παραδόσεις και ήθη είχαν αλλοιωθεί, έχθρες και έριδες στους ντόπιους πληθυσμούς είχαν καλλιεργηθεί ενώ η φτώχεια παρέμενε εκεί σταθερή, για να θυμίζει την εκμετάλλευση και την αποτυχία. Ο επαγγελλόμενος εκπολιτισμός φαίνεται πως δημιούργησε περισσότερα προβλήματα απ’ όσα βρήκε.
Η περίοδος της από-αποικιοποίησης ήταν μια δύσκολη εποχή για τους λαούς της Αφρικής, οι οποίοι είχαν γίνει έρμαια των σχεδιασμών των πρώην αποικιοκρατικών δυνάμεων και των τοπικών ελίτ που είχαν δημιουργηθεί. Από την Αλγερία ως τη Νότιο Αφρική και από τη Λιβύη μέχρι τη Ζιμπάμπουε, δεκάδες επεισόδια καταγράφηκαν τις τελευταίες δεκαετίες που δημιούργησαν μεγάλη ανθρωπιστική κρίση με εκατομμύρια θύματα. Η διεθνής κοινότητα παρακολουθούσε και παρακολουθεί ακόμη και σήμερα αποσβολωμένη και χαμένη μέσα σε παιχνίδια πολιτικών ισορροπιών και συμφερόντων, τη μία μετά την άλλη χώρα να βυθίζονται στο χάος και τον τρόμο. Χώρες μαστίζονται από τη λειψυδρία και τις επιδημικές αρρώστιες, καραβάνια προσφύγων παίρνουν το δρόμο της φυγής από τις πατρογονικές εστίες, καταυλισμοί με εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους προσμένουν την πενιχρή βοήθεια που καταφτάνει. Οι μη κυβερνητικές οργανώσεις προσπαθούν να υποκαταστήσουν ανύπαρκτες κυβερνητικές δομές και την αδιαφορία του φωτισμένου κόσμου.
Ο εκπολιτισμός ήταν μια δύσκολη διαδικασία αφού οι προσπάθειες όπως αποδείχτηκε εκ του αποτελέσματος στρέφονταν στην εκμετάλλευση των πλουτοπαραγωγικών πηγών και των κάθε λογής ευκαιριών και πολύ λιγότερο στην ανακούφιση από τη φτώχεια των ντόπιων πληθυσμών.
Ο σχεδιασμός δεν προέβλεπε την αυτοδύναμη ανάπτυξη των περιοχών που λειτουργούσαν ως τροφοδότες των μητροπόλεων, απομυζώντας τον όποιο πλούτο. Δεν υπήρχε καν σχεδιασμός για την επόμενη ημέρα όταν θα ερχόταν το πλήρωμα του χρόνου και οι ντόπιοι πληθυσμοί θα ζητούσαν την αυτοδιοίκησή τους.
Η διατήρηση της οικονομικής κυριαρχίας και των επιμέρους συμφερόντων στην μετααποικιακή περίοδο, σε πολλές περιπτώσεις συνεχίστηκε με διάφορους τρόπους που έδιναν το ίδιο ικανοποιητικά αποτελέσματα. Αλλού ύστερα από έντονες διαμάχες που πήραν τη διάσταση ανοιχτού εμφύλιου πολέμου και αλλού συγκαλυμμένα μέσα από κυβερνήσεις μαριονέτες και διεφθαρμένα καθεστώτα, τα ποικίλα συμφέροντα προσπάθησαν να επιβεβαιώσουν τη συνέχιση της επιρροής τους. Το αποτέλεσμα ήταν και είναι ακόμη και σήμερα το γενικευμένο χάος. Έτσι η μαύρη ήπειρος, η μήτρα του ανθρώπινου γένους είναι σήμερα η μήτρα του πόνου και οι άνθρωποι, οι άνθρωποι του κάτω κόσμου κάθε μέρα βιώνουν την απόλυτη δυστυχία.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Adam Hochschild, King Leopold’s Ghost: A story of greed, terror and heroism in colonial Africa, Macmillan, Νέα Υόρκη 1999
- Neal Ascherson, The King incorporated: Leopold the Second and the Congo, Granta books, Λονδίνο 1999
- Ludo De Vitte, The assassination of Lumumba, Verso, Λονδίνο 2002 (αγγλική έκδοση)
Το 1999 ο Φλαμανδός ιστορικός Λούντο ντε Βίτε (Ludo De Vitte) θα εκδώσει το βιβλίο του, βασισμένο σε μεγάλο βαθμό στα αρχεία του βελγικού υπουργείου Εξωτερικών, το οποίο αποδεικνύει πέρα από κάθε αμφιβολία την ενεργό ανάμειξη του Βελγίου στη δολοφονία του Λουμούμπα. Το βιβλίο έδωσε την αφορμή για τη συγκρότηση της κοινοβουλευτικής επιτροπής.- Jean Hatzfeld, A time for machetes: The Rwandan Genocide – The killers speak, Serpent’s tale, Λονδίνο 2008
Συνεντεύξεις με Χούτου που ήταν μέλη των δολοφονικών συμμοριών που ανέλαβαν τις μαζικές δολοφονίες- Jean Hatzfeld, Into the quick life The Rwandan Genocide – The survivors speak, Serpent’s tale, Λονδίνο 2005
Συνεντεύξεις με 14 επιζώντες Τούτσι- Romeo Dallaire, Shake hands with the devil, Arrow, Λονδίνο 2005
Σε μια χαρακτηριστική στιγμή τις μέρες της γενοκτονίας, ο Νταλέρ περιγράφει τη συνάντησή του με κορυφαίους αξιωματούχους και υπουργούς της κυβέρνησης, των οποίων τα ρούχα ήταν ματωμένα αφού συμμετείχαν προσωπικά στις σφαγές- Ζιλ Κουρτμάνς, Μια Κυριακή στην πισίνα στο Κιγκάλι, Εξάντας, Αθήνα 2004.
Μυθιστορηματική καταγραφή από τον δημοσιογράφο Ζιλ Κουρτμάνς που ήταν στη Ρουάντα την περίοδο της γενοκτονίαςΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ
- Τζόζεφ Κόνραντ, Η καρδιά του σκότους, Ερατώ, Αθήνα 2000
Ένα αλληγορικό αριστούργημα που εξερευνά τη σκοτεινή πλευρά της ανθρώπινης φύσης. Το βιβλίο απετέλεσε έμπνευση για δεκάδες εμβληματικά έργα ανάμεσα στα οποία και την ταινία «Αποκάλυψη τώρα».